Alta Gracia
Moputso o phelisang bakeng sa basebetsi
Feme ea Alta Gracia, e thehiloeng ka selemo sa kete peli le metso e leshome(2010), e ipehile e le mohlala oa se ka fihleloang ha lijunifesithi, baithuti, le mokhatlo o sebetsanang le hlompho ea litokelo tsa bosebeletsi, li sebetsa ‘moho ho boloka melao ea junifesithi esita le lipehelo tsa machaba tsa bosebeletsi.
Feme ena e fumaneha toropong ea Villa Altagracia e Dominican Republic, ‘me e hlahisa liphahlo tseo basebetsi ba li rokang ba lefshoang moputso o ba phelisang, ba emetsoeng ke mokhatlo oa basebetsi, ‘me ba se ba sa tobane le likhatello tse ntseng li tsoelapele ho aparela basebetsi ba bang ba lifeme lefatše ka bophara. Ho tloha WRC e thehiloe, esale e beile feme ena leihlo ka ho etsa liphuputso tse tebileng esita le ho netefatsa maemo a tšebetso le ho phatlalatsa tlaleho ea litaba tseo selemo le selemo.
Leihlo le nchocho la bolebeli ba feme ka Alta Gracia le WRC, le bontša khatelo-pele e kholo mosebetsing oa ho netefatsa hlompho ea litokelo tsa basebetsi ‘marakeng oa lefatše oa tlhahiso ea liphahlo.
Boemo ba moputso o phelisang
Meputso ea bofuma e tloaelehile basebetsing ba lifeme lefatše ka bophara. Empa femeng ea Alta Gracia, basebetsi ba netefaletsoa moputso o phelisang; moputso o lumellang basebetsi ho fumana litlhoko tsa mantlha tsa malapa a bona ho fapana le bophelo ba ho kolla ntsi hanong. Moputso o phelisang Dominican Republic o menahanya moputso oa mathomo hararo.
Ho ipapisitsoe le tumelo ea hore moputso o phelisang o lokela ho kopa litlhoko tsohle tsa mantlha tsa lelapa- tse kenyeletsang lijo, metsi, bolulo, libeso, liaparo, meriana, ho palama, thuto le kholiso ea bana, esita le bohashana bo ka isoang polokelong le ba ho phetha mabaka a mang a itseng- WRC e ile ea etsa liphuputso ka selemo sa 2008 tsa ho lekanya sekepele sa moputso o phelisang bakeng sa basebetsi ba Villa Altagracia. Liphuputso li ile tsa supa ka nako eno hore moputso o hlokahalang bakeng sa ho kopa litlhoko tsohle tsa mosebetsi ke 18 152 Dominican pesos ka khoeli. Selemo le selemo, WRC e hlahloba sekhahla sa ho nyoloha ha litjeho e le ho tseba ho hloaea sekepele sa moputso o phelisang oa selemo seo.
Kaholimo ho ho patala moputso o phelisang, Alta Gracia e lumetse ho ikamahanya le lipehelo tseling tsa bosebeletsi tse tlolang lipehelo tsa naha ea Dominican Republic esita le litloaelo tsa lifeme tsa liaparo. E ka sehloohong ho tsona ke boitlamo ba ho patala basebetsi selemo ho pota, ho sa natsoe khefutso tse ka bang teng kaha sekhahla sa tlhahiso se ka fapana.
Tokelo ea ho kena/ ho theha mekhatlo
Ha Alta Gracia e ne e thehoa ka selemo sa 2010, feme e ile ea itlama ka bookameli ba eona hore e tla hlompha tokelo ea basebetsi ea ho ikopanya; ho theha mokhatlo le ho kena mekhatlo ea basebetsi ea khetho ea bona. Kamorao hore feme e buloe, basebetsi bai le ba theha mokhatlo o bitsoang SITRALPRO ‘me ba khetha botsamaisi ba ona.
Ho fapana le boholo ba lifeme tseling tsa liphahlo tikolohong eo, Alta Gracia e lamella komiti ea tsamaiso ea SITRALPRO ho kopana le ho bua le litho tsa eona ka bolokolohi, esita le ho ba boemeli ba bona litabeng tse amanang le mekholo, maemo a tšebetso, kapa khalemelong tse ka lokelang ho ba teng. Mokhatlo oo oa basebetsi o bile o lumeletsoe ho ba le ofisi kahare ho feme, le ho beha liphatlalatso le litsebiso tse amanang le mokhatlo ka bolokolohi ha ho hlokahala.
Mokhatlo o kopana khafetsa le bookameli ba feme ho buisana ka lintlafatso tse hlokahalang, mekhoa ea tlhahiso le liqholotso esita le tse amang basebetsi. Lipuisanong tsa mokhatlo le bookameli ba feme ho se ho fihletsoe tumellano tse tlisang lintlafatso holim’a maemo a neng a rena ha feme e satsoa thehoa. Karolo enngoe ea bohlokoa e tsoetsoeng ke tumellano tsena ke chebisano ea selemo le selemo lipakeng tsa mokhatlo le bookameli ba feme ho lumellana ka moputso oo, bonyane, o ka phelisang le tlasa maemo a ho nyoloha a ka bang teng.
Bophelo bo botle le polokeho mosebetsing
Qholotso e kholo e renang libakeng tsa tlhahiso ea liaparo, ke ho fihlela bophelo bo botle le polokeho ka ho phethahala mosebetsing ‘me boemo bona ke sepheo sa mantlha le femeng ea Alta Gracia. Feme e amohetse tšebelisano ‘moho ea litsebi tsa machaba le bookameli ba feme le ba basebetsi ho rala le ho kenya tšebetsong lenaneo le phethahetseng la bophelo bo botle le polokeho. Mokhatlo oa The Maquila Health and Safety Solidarity Network (MHSSN) le Labor Occupational Health Program (LOHP) ea junifesithi ea California e Berkeley li bapetse karolo ea mantlha tšehetsong ea boikitlaetso ba Alta Gracia ba ho fihlela boitlamo ba bona ba ho netefatsa polokeho sebakeng sa tšebetso.
Komiti ea feme e sebetsanang le polokeho ea basebetsi, e kenyeletsang boemeli ba basebetsi le ba feme, e kopana khafetsa ‘me e bapala karolo e kholo ea ho bona hore methati ea polokeho ea basebetsi le maoala a reretsoeng nako ea tlokotsi li ea lateloa, esita le ho netefatsa hore lintho tsohle tse ka bang kotsi kapa tsa beha maphelo a basebetsi tsietsing li ea fuputsoa le ho lokisoa.
Likhothaletso tse entsoeng ke litsebi tsa machaba le komiti ea tsa polokeho, esita le boitlamo ba mohiri ba ho kenya lenaneo lena tšebetsong, li entse hore boemo ba feme ena bo be kaholimo haholo ha e bapisoa le lifeme tseling. Mohlala o ka fanoang ho totobatsa taba ena ke boleng ba litulo tseo mohiri a li fang basebetsi tse tšehetsang mekokotlo ea bona, ha basebetsi ba lifeme tseling Dominican Republic ho tloaelehile hore ba lula libenche tseo ba sa itšetleheng. Litulo tsena tse sebelisoang Alta Gracia li bonahala li thusa basebetsi hore ‘mele ea bona e fokotse sekhahla sa likotsi tse bakoang ke khatello ea maikutlo.